Badanie CRP - na czym polega, jak interpretować wyniki i ile to kosztuje?

Co to jest białko C-reaktywne (CRP)?

CRP, czyli białko C-reaktywne, to tzw. białko ostrej fazy. Powstaje głównie w wątrobie pod wpływem cytokin prozapalnych, a jego produkcja zaczyna się już kilka godzin po wystąpieniu stanu zapalnego. W niewielkich ilościach CRP obecne jest we krwi osób zdrowych, ale gdy organizm zmaga się z infekcją, urazem lub chorobą przewlekłą, jego stężenie gwałtownie rośnie.

Oznaczenie CRP ma ogromne znaczenie w diagnostyce. Wynik nie wskazuje konkretnej choroby, ale jest informacją, że w organizmie toczy się proces zapalny. Dzięki temu lekarz może skierować pacjenta na dalsze badania i ocenić skuteczność zastosowanego leczenia. Wzrost CRP towarzyszy zarówno zakażeniom bakteryjnym, wirusowym i grzybiczym, jak i chorobom autoimmunologicznym, nowotworom czy zawałowi serca. To właśnie dlatego pytanie ”co to CRP”  pojawia się bardzo często podczas omawiania badań laboratoryjnych z pacjentami.

Charakterystyczną cechą odpowiedzi wrodzonej jest wywoływanie stanu zapalnego w miejscu zakażenia lub urazu. Zapalenie przejawia się zaczerwienieniem, ociepleniem, obrzękiem i bólem – są to objawy większego napływu krwi i komórek odpornościowych do tkanki objętej infekcją. Stan zapalny pomaga zniszczyć patogen i inicjuje procesy naprawcze, jednak musi być ściśle kontrolowany, by nie spowodować nadmiernego uszkodzenia tkanek własnych. Elementem reakcji wrodzonej może być także gorączka – podwyższona temperatura ciała utrudnia namnażanie się wielu drobnoustrojów i wzmacnia niektóre funkcje obronne organizmu.

Odporność wrodzona działa szybko (minuty do godzin od kontaktu z czynnikiem zakaźnym), ale nie posiada pamięci immunologicznej – przy kolejnych ekspozycjach na ten sam patogen reaguje w podobny sposób, bez zwiększenia skuteczności. Mimo braku swoistości, mechanizmy wrodzone są niezbędne do powstrzymania infekcji we wczesnej fazie oraz do aktywacji kolejnego filaru obrony, jakim jest odporność nabyta.

Wizyta od 89 zł

Umów Wizytę Express

Umów Wizytę Standard

Na czym polega badanie CRP i jak się je wykonuje?

Badanie polega na pobraniu próbki krwi żylnej i oznaczeniu w niej stężenia białka C-reaktywnego. To prosta procedura, która trwa kilka minut. Pacjent zwykle siada na fotelu zabiegowym, a pielęgniarka pobiera krew z żyły łokciowej.

Wielu pacjentów zastanawia się, czy CRP na czczo powinno być wykonywane. Nie jest to badanie wymagające specjalnych przygotowań – można je zrobić o dowolnej porze dnia, niezależnie od posiłku. Wyniki są zazwyczaj dostępne tego samego dnia lub kolejnego.

Z punktu widzenia pacjenta CRP co to za badania? To jedno z podstawowych badań laboratoryjnych stosowanych zarówno w diagnostyce infekcji, jak i w ocenie ryzyka sercowo-naczyniowego (wtedy wykonuje się test hs-CRP, o wysokiej czułości, pozwalający wychwycić minimalne wahania stężenia).

Wizyta od 89 zł

Umów Wizytę Express

Umów Wizytę Standard

W jakich sytuacjach zleca się badanie CRP?

Lekarz może skierować pacjenta na CRP badania, jeśli podejrzewa:

• infekcję bakteryjną, wirusową, pasożytniczą lub grzybiczą,
• chorobę autoimmunologiczną (np. toczeń, reumatoidalne zapalenie stawów, zapalenie tarczycy),
• chorobę nowotworową,
• chorobę sercowo-naczyniową (zawał serca, udar, miażdżycę),
• stan zapalny po zabiegu chirurgicznym lub w trakcie odrzucania przeszczepu.

CRP oznacza się także w celu monitorowania skuteczności leczenia – jego szybki spadek świadczy o wygaszaniu procesu zapalnego.

Wizyta od 89 zł

Umów Wizytę Express

Umów Wizytę Standard

Jakie są prawidłowe normy CRP u dorosłych i dzieci?

Normy CRP zależą od laboratorium, ale przyjmuje się, że u osób zdrowych stężenie powinno wynosić poniżej 5 mg/l. U osób palących, otyłych czy cierpiących na nadciśnienie, za granicę normy uznaje się wartości poniżej 10 mg/l.

Jeśli chodzi o CRP normy u dzieci, to obowiązują takie same zakresy jak u dorosłych. Ważne jest jednak, aby interpretować wynik w kontekście wieku, przebytych infekcji i ogólnego stanu zdrowia. U noworodków CRP bywa używane jako wskaźnik w diagnostyce sepsy.

Jak interpretować wynik badania CRP?

Otrzymując wynik, pacjent często pyta, czy podwyższone CRP jest groźne. Podwyższony poziom zawsze wymaga wyjaśnienia, ale nie zawsze oznacza poważną chorobę. Znaczenie ma nie tylko wartość, ale też dynamika jej zmian.

Orientacyjne progi:

• <10 mg/l – wynik w normie (lub lekko podwyższony u osób z otyłością, NT, u palaczy),
• 10–40 mg/l – łagodne infekcje wirusowe, stany zapalne o mniejszym nasileniu,
• 40–200 mg/l – typowe dla infekcji bakteryjnych, zapalenia płuc, zapalenia nerek,
• 200 mg/l – ciężkie infekcje bakteryjne, posocznica, rozległe oparzenia, nowotwory, zawał.

Ważne jest, aby wynik CRP oceniać łącznie z objawami i innymi badaniami. Samo CRP nigdy nie daje jednoznacznej diagnozy.

Wizyta od 89 zł

Umów Wizytę Express

Umów Wizytę Standard

Jaki poziom CRP powinien budzić niepokój?

Pacjenci bardzo często pytają, jaki wynik CRP jest niepokojący i kiedy należy zgłosić się do lekarza. Za granicę wymagającą czujności uznaje się poziomy powyżej 40 mg/l, które zwykle wskazują na poważniejszy stan zapalny w organizmie i wymagają dalszej diagnostyki. Wartości przekraczające 100 mg/l traktuje się jako sygnał alarmowy – tak wysokie stężenia najczęściej towarzyszą ciężkim infekcjom bakteryjnym (np. zapaleniu płuc, odmiedniczkowemu zapaleniu nerek, sepsie), rozległym stanom zapalnym narządów wewnętrznych, a także poważnym chorobom układowym.

Nie tylko liczba jest istotna. Jeśli do wyniku dołączają objawy takie jak:

• utrzymująca się gorączka powyżej 38,5°C,
• duszność lub przyspieszony oddech,
• silny ból (np. brzucha, klatki piersiowej, głowy),
• zaburzenia świadomości czy nagłe osłabienie,

to niezależnie od wartości CRP, pacjent powinien pilnie skontaktować się z lekarzem. W praktyce oznacza to, że sam wynik nigdy nie powinien być analizowany w oderwaniu od obrazu klinicznego – stężenie CRP jest tylko jednym z elementów diagnostyki i zawsze musi być oceniane razem z objawami i wynikami innych badań.

Wysokie CRP a choroby - co może je powodować?

Najczęstsze przyczyny podwyższonego CRP to:

• bakteryjne zapalenie płuc, oskrzeli, zatok, nerek,
• posocznica, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
• choroby autoimmunologiczne (RZS, toczeń, Hashimoto),
• ostre zapalenie trzustki,
• zawał serca, udar mózgu, miażdżyca,
• nowotwory,
• powikłania pooperacyjne i reakcja odrzucania przeszczepu.

Podwyższone CRP zawsze wymaga ustalenia źródła stanu zapalnego.

Wizyta od 89 zł

Umów Wizytę Express

Umów Wizytę Standard

Jak wygląda poziom CRP przy nowotworach?

W diagnostyce onkologicznej badanie krwi CRP traktowane jest jako wskaźnik nieswoisty, ale przydatny do oceny przebiegu choroby i reakcji organizmu na proces nowotworowy. U pacjentów z nowotworami często obserwuje się CRP podwyższone, co może być związane z samym guzem, stanem zapalnym towarzyszącym rozwojowi raka, obecnością przerzutów lub odpowiedzią organizmu na zastosowaną terapię, np. chemioterapię czy radioterapię.

Trzeba jednak podkreślić, że CRP nie jest markerem typowo onkologicznym – jego wzrost może wynikać także z wielu innych przyczyn. W praktyce klinicznej wysokie i utrzymujące się wartości, które nie mają związku z infekcją czy chorobą autoimmunologiczną, traktuje się jako sygnał ostrzegawczy. W takiej sytuacji lekarz powinien zlecić dalszą diagnostykę obrazową lub laboratoryjną w kierunku chorób nowotworowych.

Dzięki monitorowaniu CRP w czasie możliwe jest także ocenianie skuteczności leczenia przeciwnowotworowego – spadek poziomu bywa oznaką odpowiedzi na terapię, natomiast utrzymujące się wysokie CRP może sugerować progresję choroby lub powikłania.

Wizyta od 89 zł

Umów Wizytę Express

Umów Wizytę Standard

Jakie czynniki mogą wpłynąć na nieprawidłowy wynik CRP?

Na CRP wynik wpływ mają nie tylko choroby. Do czynników podnoszących poziom należą m.in. ciąża, intensywny wysiłek fizyczny, urazy, palenie papierosów czy otyłość. Z kolei bardzo wczesna faza infekcji (np. pierwsze godziny sepsy) może dawać wyniki fałszywie niskie – organizm potrzebuje czasu, aby CRP zaczęło się produkować.

Dlatego interpretacja wyniku musi uwzględniać całość obrazu klinicznego pacjenta.

Ile trzeba zapłacić za badanie CRP?

Wielu pacjentów pyta, ile kosztuje badanie CRP. W laboratoriach prywatnych cena zwykle wynosi 20–40 zł w zależności od placówki i regionu. Badanie można wykonać również bezpłatnie w ramach NFZ – konieczne jest jednak skierowanie od lekarza. Nie masz czasu udać się do przychodni po skierowanie, a niepokoi Cie Twój stan zdrowia lub chcesz wykonać profilaktyczne badania? Umów e-wizytę z internistą w MED24 i poproś lekarza o skierowania na testy z krwi. Wykonasz je w każdym prywatnym laboratorium. 

Ze względu na prostotę i dostępność badanie jest powszechnie stosowane w diagnostyce podstawowej i często zlecane przy podejrzeniu infekcji.

Wizyta od 89 zł

Umów Wizytę Express

Umów Wizytę Standard
 

FAQ

CRP co to i jakie ma znaczenie?
To białko ostrej fazy, którego stężenie rośnie w odpowiedzi na stan zapalny – jedno z podstawowych badań w diagnostyce infekcji.

CRP co to za badania i czy trzeba być na czczo?
To proste badanie krwi, nie wymaga bycia na czczo.

Czy podwyższone CRP jest groźne?
Samo w sobie nie, ale oznacza, że w organizmie toczy się stan zapalny – wymaga ustalenia przyczyny.

Jaki wynik CRP jest niepokojący?
Powyżej 40 mg/l sugeruje poważniejszy stan zapalny, a wartości >100 mg/l wymagają pilnej diagnostyki.

Ile kosztuje badanie CRP?
W laboratoriach prywatnych 20–40 zł, na NFZ bezpłatnie po uzyskaniu skierowania od lekarza w POZ.