Kleszcze – co musimy o nich wiedzieć?

Kleszcz – maleńkie stworzenie, które wzbudza w nas lęk. Nie bez powodu. Z roku na rok coraz więcej osób choruje na boreliozę i kleszczowe zapalenie mózgu.  Początkowe symptomy często w naszym mniemaniu nie zwiastują niczego niebezpiecznego i są raczej kojarzone z grypą lub przeziębieniem. Co zrobić, gdy ukąsi kleszcz i jak się przed nim chronić?

Umów e-wizytę

Spis treści:

1. Kleszcz – co warto o nim wiedzieć?
2. Gdzie występują kleszcze?
3. Jak usunąć kleszcza?
4. Jak uchronić się przed kleszczem?
5. >Borelioza – choroba wywołana przez kleszcze
6. Jakie są skutki ugryzienia przez kleszcza?
7. Jak borelioza rozwija się w organizmie człowieka?
8. Jak wygląda leczenie boreliozy? 

 Kleszcz – co warto o nim wiedzieć?

W Polsce żyje około 19 gatunków kleszczy. Najczęściej możemy je spotkać od maja do października. Mają około 20 milimetrów długości, ale potrafią się powiększyć nawet kilkukrotnie, gdy są najedzone. Żywią się płynami ustrojowymi i krwią.  W trakcie ukąszenia mogą wprowadzać różnego rodzaju neurotoksyny, a nawet wirusy i bakterie oraz drobnoustroje.

Gdzie występują kleszcze?

W Polsce przede wszystkim w lasach, na łąkach oraz w parkach, ale można je spotkać również w mieście. Bardzo dobrze adoptują się do warunków otoczenia. Kiedy już się dostaną na człowieka, zazwyczaj atakują tam, gdzie skóra jest najcieńsza, czyli za uszami, w pachwinach, pod biustem, kolanami i w okolicy genitaliów.

Jak usunąć kleszcza?

Kleszcze należy usuwać natychmiast po tym, jak zobaczymy je na skórze. Można spróbować samemu lub zgłosić się do placówki medycznej. Ważny jest czas, ponieważ im dłużej kleszcz jest w skórze, tym większe prawdopodobieństwo przeniesienie drobnoustrojów. Usuwać należy mechanicznie, czyli pęsetą lub specjalnym narzędziem. Trzeba przyłożyć je jak najbliżej, żeby nie zgnieść kleszcza. Następnie przemywamy ukąszone miejsce i obserwujemy, czy w kolejnych dniach nie wystąpi rumień. 

Czego nie robić?

• nie zdrapuj kleszcza
• nie wyciskaj kleszcza
• nie smaruj tłuszczami
• nie dotykaj kleszcza

Jak uchronić się przed kleszczem?

• używaj płynów i preparatów przeciwko kleszczom. Możesz kupić je w sklepach, aptekach lub smarować się olejkami, które działają odstraszająco, czyli goździkowy, szałwiowy, tymiankowy
• zasłaniaj ciało w miejscach większego prawdopodobieństwa występowania kleszczy i odpowiednio się ubieraj (dłuższy rękaw, spodnie)
• nie używaj perfum, szczególnie o zapachu waniliowym lub kokosowym
• dbaj o dietę bogatą w witaminy z grupy B

Umów e-wizytę

Borelioza – choroba wywołana przez kleszcze

Kleszcze mogą przenosić bakterię, która wywołuje boreliozę. Jest to choroba, która atakuje przede wszystkim stawy i układ nerwowy. Pierwsze objawy (głównie rumień) pojawiają się 1–3 tygodnie po ukąszeniu.
Pojawienie się rumienia jest wskazaniem do zgłoszenia się do lekarza i rozpoczęcia antybiotykoterapii. W przeciwnym razie dochodzi do dalszego rozwoju choroby. 

Objawy boreliozy po ukąszeniu kleszcza:

• zmęczenie
• szumy w uszach
• drętwienie i drżenie kończyn
• zawroty głowy
• paraliż mięśni twarzy (czasami porażenie połowy twarzy)
• sztywnienie karku
• bóle żołądka, jelit

Po ukąszeniu kleszcza może także dojść do załamania nerwowego, lęków, a nawet zaburzeń pamięci. Borelioza jest obecnie jedną z najczęstszych chorób zakaźnych w Polsce. Choroba jest uleczalna, jednak zdarzają się jej nawroty. Można się nią zarazić kilka razy w życiu, a wyleczenie nie zapewnia odporności na tę chorobę.

Szczepionka na kleszcze, czyli na choroby odkleszczowe

Obecnie nie istnieje uniwersalna szczepionka, która zapewnia ochronę przed wszystkimi chorobami powodowanymi przez kleszcze, a używany powszechnie zwrot „szczepionka na kleszcze” dotyczy preparatu chroniącego przed kleszczowym zapaleniem mózgu.  Należy jednak pamiętać, że szczepionka ta nie daje bezpieczeństwa odnośnie do innych chorób odkleszczowych, takich jak borelioza czy babeszjoza.  

Szczepienie na kleszczowe zapalenie opon mózgowych

Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) jest niebezpieczną chorobą zakaźną ośrodkowego układu nerwowego, które może doprowadzić do zmian neurologicznych, a nawet śmierci.

Umów e-wizytę

Jakie są skutki ugryzienia przez kleszcza?

Ugryzienie kleszcza może być początkiem problemów zdrowotnych, gdy kleszcz jest nosicielem patogenów, takich jak bakterie, wirusy lub pasożyty, one mogą powodować różne choroby:

● Borelioza to najczęściej diagnozowana choroba, przenoszona przez kleszcze. Objawy obejmują rumień wędrujący, czyli charakterystyczny czerwony krąg wokół miejsc ugryzienia, gorączkę, ból głowy, ból mięśni i stawów, a w późniejszym stadium również problemy z układem immunologicznym, sercem i stawami.

 ● Kleszczowe zapalenie mózgu KZM, to wirusowe zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego. Objawy początkowe to gorączka, objawy, ból głowy, zaburzenia mięśni, a w zaawansowanym stadium mogą to być objawy neurologiczne: ból głowy, zaburzenia czynności pracy serca, problemy z mówieniem, a nawet porażenie mózgowe. 

● Babeszjoza to choroba pasożytnicza, której objawy to: gorączka, dreszcze, poty, ból mięśni i zaczerwienienie skóry.

● Anaplazmoza i Erlichioza to choroby bakteryjne, które wywołują skutki podobne do grypy, takie jak gorączka, dreszcze, ból głowy, ból mięśni i stawów.

● Tularemia to choroba bakteryjna wywołująca gorączkę, powiększenie węzłów chłonnych i owrzodzenie skóry.   

Umów e-wizytę

 Jak borelioza rozwija się w organizmie człowieka?  

Choroba ta występuje w centralnej i wschodniej Europie oraz w Azji Północnej.  W Polsce szczególnie narażone są osoby przebywające w lasach i na łąkach, zwłaszcza w województwach warmińsko-mazurskim, podlaskim i lubelskim.  Kleszcz pospolity wywołuje w organizmie człowieka choroby, które mają kilka etapów:

● Etap wczesny, od 3 do 30 dni po ukąszeniu, w którym można zaobserwować pojedynczy rumień wędrujący, który jest różowy lub czerwony i zaczyna się powiększać. To najbardziej charakterystyczny objaw. Inne objawy to wymioty, dreszcze, ból mięśni i stawów oraz powiększone węzły chłonne.

● Etap wczesny rozwinięty, od paru dni do tygodni po ukąszeniu, w którym widać wiele rumieni wędrujących.

● Etap późny, czyli do miesięcy do kilku lat po ukąszeniu. Mogą występować ból stawów, problemy z układem neurologicznym, zmiany w pamięci, zaburzenia pracy serca, a nawet trudności z koncentracją.   

Umów e-wizytę

 Jak wygląda leczenie boreliozy?     

Leczenie boreliozy wymaga antybiotykoterapii. Antybiotyki, takie jak doksycyklina, amoksycyklina lub cefuroksym, są zapisywane przez lekarzy, na receptę. Leczenie może trwać minimum od 3 tygodni nawet do kilku miesięcy. Borelioza przebiega podobnie u mężczyzn i u kobiet. Różnice między płciami mogą wynikać z różnic w systemach immunologicznych mężczyzn i kobiet. Kluczowe jest stosowanie środków ochronnych przeciwko kleszczom, nawet jeśli jesteś zaszczepiony przeciwko KZM. Są to środki odstraszające, podawane na skórę, noszenie długich spodni i długich rękawów, sprawdzanie całego ciała i włosów po powrocie ze spacerów i natychmiastowe usuwanie kleszczy. 

Co powiedzieć lekarzowi, kiedy zostaniemy ugryzieni przez kleszcza? 

Gdy zostaniemy ugryzieni przez kleszcza, istnieje kilka informacji, które ułatwią lekarzowi diagnostykę:

●  Kiedy i w jakim miejscu doszło do ugryzienia?

●  Jak długo kleszcz był przyczepiony do skóry? W jakiej części ciała? Ryzyko zarażenia boreliozą wzrasta, gdy kleszcz jest przyczepiony do człowieka 36-48 godzin lub dłużej.

●  Jakie objawy występują po ukąszeniu?

●  Czy kleszcz został prawidłowo usunięty? Do usuwania kleszczy, należy przystąpić natychmiast, jak tylko się zorientujemy. Miejsce ukąszenia powinno być dokładnie oczyszczone. Nie wolno zgnieść owada podczas usuwania, bo może wypuścić do organizmu człowieka większą ilość patogenów.

●  Czy masz dodatkowe problemy zdrowotne, które wpływają na zdolność organizmu do walki z infekcją?

Wczesne wykrycie i leczenie boreliozy, szybki kontakt z lekarzem pediatrą, w przypadku dzieci, oraz rodzinnym, w przypadku dorosłych, a także z neurologiem, w przypadku zaawansowanego stadium, może uratować zdrowie i życie.

Umów e-wizytę       

 Bibliografia:  

1.   Borelioza poradnik dla pacjentów, Bernhard Siegmund, Ute Fischer (2008) MedPharm

2.   Borelioza, Anna Grzeszczuk, Joanna Zajkowska (2018) PZWL

3.   Borelioza - praktyczne rozwiązania dla lekarzy rodzinnych, pediatrów i internistów, Rafał Pawliczak (2019) Medical Education