IBS (Zespół Jelita Drażliwego) – objawy, przyczyny i diagnostyka

Spis treśći

1. Czym jest IBS?
2. Zespół jelita drażliwego – objawy i ich leczenie
3. Jakie są przyczyny IBS?
4. Jak diagnozować IBS – które badania są kluczowe dla postawienia diagnozy?
5. Jakie zmienne czynniki wpływają na nasilenie objawów zespołu jelita drażliwego?
6. Dieta a IBS – jakie produkty warto wyeliminować?

Czym jest IBS?

Zespół jelita drażliwego znajduje się na liście najczęściej diagnozowanych przypadłości dotykających układu trawiennego. Największą trudność w jego trafnym rozpoznaniu stanowi obraz kliniczny przypominający szereg innych schorzeń. W jego przebiegu dochodzi do zaburzenia czynności jelit, u podłoża którego nie leży jeden konkretny czynnik. Istotną rolę odgrywa tutaj również interakcja na osi jelito-mózg. Ponadto u każdego pacjenta wygląda on nieco inaczej – w zależności od jego dominującej formy. Wyróżnia się cztery postaci IBS, tj.:

• z dominującą biegunką (IBS-D),
• z dominującymi zaparciami (IBS-C),
• mieszaną (IBS-M),
• niesklasyfikowaną (IBS-U).

Zespół jelita drażliwego – objawy i ich leczenie

Ze względu na to, że IBS posiada kilka podtypów, manifestuje się on zróżnicowanymi symptomami. Zacząłeś podejrzewać u siebie zespół jelita drażliwego? Objawy, które powinny cię zaniepokoić, są głównie związane z nawracającymi biegunkami i zaparciami. Ponadto pacjenci zwykle zgłaszają przewlekły, ostry i kłujący ból w dolnej części brzucha. Co ciekawe, nigdy nie pojawia się on w nocy.

Istotną cechą powyższego schorzenia jest to, że defekacja(wypróżnienie) nie wycisza dolegliwości u chorych. Na liście oznak towarzyszących IBS wymienia się także uczucie przepełnienia i przelewania w żołądku i/lub parcia na stolec, nadmierne gazy i wzdęcia, częste odbijanie, zaburzenia rytmu wypróżnień oraz zmianę struktury stolca i obecność w nim śluzu.

Zespół jelita drażliwego jest dość problematyczny do leczenia. Protokół terapeutyczny jest nakierowany głównie na łagodzenie wyżej opisanych objawów. Jak leczyć IBS? Leki, które są najczęściej przepisywane przez specjalistów, to środki pęczniejące, specyfiki o działaniu osmotycznym, środki przeciwbiegunkowe, kapsułki na wzdęcia, spazmolityki oraz mieszanki ziołowe. Uzupełnieniem podstawowej farmakoterapii są probiotyki i preparaty poprawiające pracę jelit, w tym te na bazie maślanu sodu.

Wizyta od 89 zł

Umów Wizytę Express

Umów Wizytę Standard

Jakie są przyczyny IBS?

Jako że trudno jest wytypować jeden skuteczny lek na jelito drażliwe, wprowadzona terapia jest nierzadko wynikiem analizy jego możliwych przyczyn. Istotną rolę odgrywają tutaj czynniki środowiskowe, psychiczne oraz genetyczne – jeśli choroba ta pojawiła się u jednego z członków twojej rodziny, znajdujesz się w grupie osób o wyższym ryzyku IBS.

Dysbioza jelitowa – zaburzenie mikrobioty jelitowej 

Co wpływa na zdrowie twojego układu trawiennego? Na pierwszy plan wysuwa się tutaj stan twojej mikroflory bakteryjnej. Jej zaburzenia, zwane dysbiozą, nie pozostają bez znaczenia dla aktywacji układu odpornościowego błony śluzowej jelita, która skutkuje zwiększeniem jej przepuszczalności. 

Dysbioza jelitowa – czym jest? Jakościowe lub ilościowe zaburzenia mikrobioty, czyli mikroorganizmów zasiedlających jelita

Może ona być rezultatem m.in. złej diety, przewlekłego stresu oraz wielokrotnych antybiotykoterapii. Osoby zmagające się z zespołem jelita drażliwego wykazują zbyt niską ilość bakterii z rodziny Lactobacillus i Bifidobacterium oraz zbyt wysoką tych należących do grupy E. coli, Clostridium spp. oraz Streptococcus. 

Przebyte infekcje żołądkowo-jelitowe

Nie należy zapominać także o przebytych infekcjach żołądkowo-jelitowych – u ich podłoża leżą zakażenia bakteriami, pierwotniakami, wirusami lub pasożytami. Jedną z ich konsekwencji jest poinfekcyjny zespół jelita drażliwego manifestujący się zaburzeniami czucia trzewnego. Innym zjawiskiem jest IBS wywołany przewlekłym lub przemijającym stanem zapalnym. Wielu specjalistów zwraca uwagę również na zaburzenia motoryki układu pokarmowego, w tym jego dysmotyczność, i nadwrażliwość trzewną na różne bodźce, w tym określone pokarmy i stres. Następstwem tej sytuacji jest ich nieprawidłowe powstawanie, przekazywanie i analiza – dotyczy to też reakcji na sam bodziec.

Nieprawidłowa dieta

Wśród innych elementów, które bierze się pod uwagę podczas analizy stanu zdrowia pacjentów z zespołem jelita drażliwego, są te związane z codzienną dietą. Przykładem problematycznych produktów są te obfitujące w FODMAP, tj. fermentujące oligosacharydy, disacharydy, monosacharydy i poliole, które zaogniają dolegliwości żołądkowo-jelitowe. 

Stres i zaburzenia psychiczne

Co więcej, równie istotnymi czynnikami warunkującymi pracę układu pokarmowego są te psychologiczne. Atak jelita drażliwego może wyzwolić na przykład przewlekły stres czy zaburzenia psychiczne, w tym epizody depresji i stany lękowe.

Jak diagnozować IBS – które badania są kluczowe dla postawienia diagnozy?

Wiele osób zastanawia się, czy istnieje miarodajny test na jelito drażliwe – niestety do tej pory nie opracowano jeszcze takiego, który jednoznacznie potwierdziłby jego obecność. To właśnie dlatego IBS stanowi jedno z najtrudniejszych schorzeń do zdiagnozowania. W celu jego stwierdzenia pod uwagę bierze się szereg elementów i przeprowadza badania obrazowe mające na celu eliminację innych jednostek chorobowych dotykających układu pokarmowego.

W przeszłości zespół jelita drażliwego był uważany wyłącznie za zaburzenie czynnościowe układu pokarmowego. Obecnie jednak traktuje się go jako problem na poziomie interakcji na osi jelito-mózg. Ustalono określone wytyczne, które pomagają specjalistom w postawieniu trafnego rozpoznania. IBS można stwierdzić u osób, u których ból brzucha występował przez przynajmniej 1 dzień w tygodniu w przeciągu ostatnich 3 miesięcy. Ponadto muszą pojawić się co najmniej 2 z 3 symptomów w zakresie wypróżniania i jego częstotliwości oraz konsystencji i wyglądu stolca.

Jak wygląda kuracja przy IBS? Leczenie tej przypadłości jest wieloczynnikowe. Zanim jednak zostanie ono wdrożone, internista lub gastrolog musi wykluczyć inne choroby układu trawiennego o podobnym przebiegu. 

Do podstawowych narzędzi diagnostycznych w zespole jelita drażliwego należy:

• morfologia krwi i oznaczenie takich jej parametrów jak TSH, OB czy białko CRP. 

W niektórych przypadkach istnieje także wskazanie do:

• sprawdzenia kalprotektyny i krwi utajonej w kale 
• zbadania materiału na obecność bakterii i grzybów. 

Warto dodatkowo przebadać się w kierunku: 

• celiakii, 
• schorzeń układu moczowo-płciowego, 
• alergii pokarmowych, 
• SIBO 
• FIBO. 

Lekarz może również zlecić wykonanie testu tolerancji laktozy, posiewu bakteriologicznego w kierunku zakażenia pałeczkami Salmonelli i badań obrazowych, w tym USG brzucha, kolonoskopii i gastroskopii.

Jeśli coraz częściej borykasz się z wcześniej opisanymi objawami, nie zwlekaj i umów się na wizytę do specjalisty, który postawi trafną diagnozę i wdroży leczenie pozwalające na skuteczne wyciszenie przykrych dolegliwości żołądkowo-jelitowych. Właśnie dopadł cię atak jelita drażliwego? Wobec tego dobrym pomysłem jest umówienie się na poradę z internistą na naszej platformie telemedycznej Med24. Podczas konsultacji będziesz miał szansę opowiedzieć lekarzowi o swoich symptomach i codziennych nawykach żywieniowych. 

Jakie zmienne czynniki wpływają na nasilenie objawów zespołu jelita drażliwego?

Jak już zostało podkreślone, w przypadku IBS leczenie polega na m.in. na ograniczeniu czynników mogących doprowadzić do nasilenia jego objawów. Jednym z tych najczęściej wymienianych w literaturze naukowej jest stres, w szczególności ten przewlekły – w końcu nie bez powodu mówi się o tym, że jelita to nasz drugi mózg. 

Wymiana informacji pomiędzy układem pokarmowym a ośrodkowym układem nerwowym (OUN) jest możliwa dzięki istnieniu skomplikowanej sieci połączeń. Większość z nich przekazywana jest w kierunku mózgu, jednak duża część tej sygnalizacji skierowana jest dokładnie w drugą stronę. Nic zatem dziwnego, że funkcjonowanie OUN ma bezpośredni wpływ na pracę naszych jelit.

Powyższą zależność doskonale obrazują dane pochodzące z modeli zwierzęcych. Badacze zaobserwowali na przykład, że myszy poddane stresowi emocjonalnemu częściej się wypróżniały, a ich stolec charakteryzował się zwiększoną zawartością wody. Co ciekawe, po oznaczeniu markerów zapalnych i przeprowadzeniu analiz histologicznych okazało się, że ich wyniki nie różniły się od tych pochodzących od niezestresowanych zwierząt.

Dieta a IBS – jakie produkty warto wyeliminować?

Na co powinny zwrócić uwagę osoby cierpiące na przypadłość, jaką jest zespół jelita drażliwego? Dieta to jeden z najważniejszych filarów terapeutycznych w przebiegu tego schorzenia. Z jednej strony może ona zadziałać u wielu pacjentów niczym lecznicy plaster, z drugiej natomiast zaostrzyć niepokojące symptomy. To właśnie dlatego należy dokładnie przeanalizować swoje dotychczasowe nawyki żywieniowe i wyeliminować pokarmy, które pogarszają twoje samopoczucie.

Wśród produktów problematycznych znajdują się na przykład te o wysokiej zawartości błonnika. Wielu pacjentów skorzysta również na zmniejszeniu udziału artykułów spożywczych zawierających dużą ilość fermentujących oligo-, di- i monosacharydów oraz polioli. Co więcej, jeśli pojawiła się u ciebie nietolerancja laktozy, dobrym posunięciem będzie eliminacja przetworów mlecznych. Obserwuj swój organizm także po spożyciu pikantnych dodatków do potraw. 

Jeśli chodzi o napoje, to wśród rekomendacji znajduje się ograniczenie napojów kofeinowych, w tym mocnej kawy i herbaty, a także alkoholu oraz kolorowych napojów obfitujących w syrop glukozowo-fruktozowy. Ponadto dobrym rozwiązaniem jest zmniejszenie udziału tłuszczu w diecie oraz unikanie nasyconych kwasów tłuszczowych i tłuszczów trans. Te pierwsze znajdziesz głównie w pokarmach odzwierzęcych, natomiast te drugie w przetworzonej żywności, w tym fast foodach i gotowych daniach. Dodatkowo przy IBS niewskazane są: nadmierne objadanie się i brak regularności w spożywaniu posiłków.

Bibliografia:

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33049223/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33651094/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34463082/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31820883/

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK534810/

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9582264/

https://www.niddk.nih.gov/health-information/digestive-diseases/irritable-bowel-syndrome/definition-facts