Leki i zioła, po których trzeba uważać na słońce

Fotouczulające leki - jakie substancje mogą zwiększać wrażliwość skóry na słońce?

Nawet jeśli rezygnujemy z opalania, to w upalne letnie dni trudno jest całkowicie uniknąć słońca. Warto wiedzieć, dlaczego stosując niektóre leki, musimy na siebie szczególnie uważać. Fotouczulające leki i zioła w połączeniu z promieniami słonecznymi mogą prowadzić do chorób skóry, które nazywamy dermatozami. 

Leki fotouczulające to ibuprofen, pyralgina, naproksen, ketoprofen, diklofenak, mogą zwiększać wrażliwość skóry. Czyli wywoływać fototoksyczność lub fotoalergiczność. 

Jakie są różnice? 

Reakcja fototoksyczna występuje u osób poddanych działaniu leku oraz promieniowaniu ultrafioletowego. Odczyny fototoksyczne powstają w wyniku uwalniania wolnych rodników przez substancje chemiczne stykające się ze skórą. Reakcja powoduje uszkodzenie struktur komórkowych, w wyniku czego dochodzi do ostrej reakcji zapalnej. Pojawia się w ciągu kilku godzin po ekspozycji na światło słoneczne i przypomina oparzenie słoneczne. Występują rumień, obrzęk, pęcherze. Natomiast w reakcji fotoalergicznej dochodzi do reakcji chemicznej, w wyniku której powstają nowe substancje, będące produktami przemiany chemicznej leku. Organizm zaczyna produkować przeciwciała. Dochodzi do stanu zapalnego skóry, który objawia się zaczerwienieniem, wysypką oraz wystąpieniem świądu. W przypadku leków fotouczulających takich jak: ibuprofen, pyralgina, naproksen, ketoprofen, diklofenak, ryzyko niekorzystnych reakcji na słońce jest większe u osób, które mają jasną skórę, przyjmują leki w dużych ilościach, lub przez długi czas.

Jakie leki mogą być fotouczulające?

Wśród leków odpowiedzialnych za występowanie reakcji fototoksycznych wymienia się przede wszystkim: antybiotyki (sulfonamidy, fluorochinolony, tetracykliny). Inne leki i substancje, które mogą zwiększać wrażliwość skóry na słońce to:

• Antybiotyki, takie jak tetracykliny (doksycyklina) i fluorochinolony (ciprofloksacyna, lewofloksacyna)
• Leki przeciwcukrzycowe (glipizyd, glimepiryd)
• Retinoidy (tretinoina i izotretinoina), stosowane w leczeniu trądziku czy chorób skóry
• Leki przeciwarytmiczne (amiodaron)
• Leki przeciwgrzybicze (itrakonazol i ketokonazol), mogą powodować efekty fototoksyczne
• Leki przeciwnowotworowe, niektóre leki chemioterapeutyczne (5-fluorouracyl i metotreksat)
• Leki przeciwdepresyjne, leki z grupy SSRI, czyli selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny, takie jak fluoksetyna (Prozac) lub paroksetyna (Paxil).

Wizyta od 89 zł

Umów Wizytę Express

Umów Wizytę Standard

Skutki uboczne stosowania leków fotouczulających 

• Przyspieszone starzenie skóry, zwiększone ryzyko raka skóry, hiperpigmentacja, oraz reakcje fotoalergiczne lub fotoksyczność
• Opalanie, szczególnie w połączeniu z lekami fotouczulającymi, może prowadzić do przedwczesnego starzenia się skóry
• Leki fotouczulające i ekspozycja na słońce mogą zwiększać ryzyko raka skóry, w tym czerniaka, raka podstawnokomórkowego i raka kolczystokomórkowego
• Niektóre leki mogą powodować hiperpigmentację, czyli ciemnienie skóry oraz reakcje, które mogą objawiać się swędzącą wysypką, zaczerwienieniem lub pęcherzami

Leki, które mogą powodować fototoksyczność - co robić?

• Jeśli to możliwe, staraj się unikać światła słonecznego, szczególnie w godzinach między 10.00 a 16.00
• Gdy wychodzisz z domu szukaj cienia, gdzie promieniowanie UV jest mniejsze 
• Noś odzież przewiewną z naturalnych materiałów, takie jak len czy bawełna, chroniącą przed słońcem, z długimi rękawami i spodnie
• Noszenie kapelusza z rondem również pomaga w ochronie skóry twarzy, aby nie pojawiły się plamy
• Nawet jeśli unikasz światła słonecznego, nadal używaj kremu z filtrem słonecznym, który blokuje zarówno promieniowanie UVA, jak i UVB
• Jeśli nakładasz na skórę kremy z wysokim współczynnikiem ochrony przeciwsłonecznej (SPF), co najmniej 50, pamiętaj o częstszym jego uzupełnianiu, szczególnie po pływaniu w morzu, również w momencie, kiedy nadmiernie pocisz się. Pamiętaj, że promieniowanie UV może przenikać przez chmury, więc w pochmurny dzień również stosuj krem z wysokim filtrem

Porozmawiaj z lekarzem, jeśli masz powód, by sądzić, że lek, który przyjmujesz, wywołał nadwrażliwość na słońce. Lekarz może przepisać inny lek, który nie powoduje takich reakcji, lub doradzić, jak bezpiecznie zastosować lek. Leki fototoksyczne mogą nie powodować natychmiastowej reakcji na słońce, ale może się to stać po kilku godzinach lub dniach. Jeśli zauważysz nietypowe zmiany na skórze po ekspozycji na słońce, natychmiast skonsultuj się z lekarzem.

Zioła a wrażliwość skóry na słońce - co warto wiedzieć?

W miesiącach letnich, kiedy światło słoneczne jest mocniejsze, trzeba uważać na słońce, jeśli przyjmujemy zioła takie jak: 

• dziurawiec
• nawłoć
• nagietek
• rumianek
• krwawnik
• arcydzięgiel
• aminek zwyczajny i ruta
• arnika 
• skrzyp polny

Jeśli stosujesz zioła w formie kremów, olejków i maści albo herbatek czy suplementów należy zachować szczególną ostrożność, ponieważ to może zwiększyć ryzyko reakcji fototoksycznych. Substancja zawarta w ziołach, która ma silne działanie fotouczulające i fototoksyczne, to furanokumaryna. 

Zioła a nadwrażliwość na słońce. Dziurawiec połączeniu z słońcem może obniżać skuteczność np. tabletek antykoncepcyjnych, leków zmniejszających krzepliwość krwi, obniżających ciśnienie krwi, a nawet leków przeciwnowotworowych. Arcydzięgiel, aminek większy, ruta, nawłoć, nagietek, rumianek, krwawnik mogą uczulać po wystawieniu skóry na działanie promieni słonecznych, dlatego latem lepiej przyjmować je wieczorem i nie wychodzić na słońce po ich spożyciu. Po zażyciu produktów ziołowych unikaj opalania. Jeśli przyjmujesz zioła jako suplement diety lub herbaty, ogranicz ekspozycję na słońce, w godzinach największego nasłonecznienia. Nawet jeśli unikasz opalania, stosuj krem z filtrem ochronnym, noś odzież chroniącą przed słońcem i okulary przeciwsłoneczne oraz kapelusz.

Przed rozpoczęciem przyjmowania ziół warto skorzystać z porady lekarza lub farmaceuty. Niektóre zioła mogą wchodzić w interakcje z lekami, co może wywołać reakcje niepożądane. Dlatego warto skonsultować ze specjalistą oraz traktować poważnie ostrzeżenia dotyczące leków i ziół a promieniowanie słoneczne.

Najczęściej stosowane leki, które mogą zwiększać ryzyko poparzeń słonecznych

Wpływ leków na ochronę skóry przed promieniowaniem UV. Niektóre leki mogą zwiększać wrażliwość skóry na promieniowanie słoneczne. Należą do nich między innymi leki z grupy NLPZ, ketoprofen (Ketonal, Opokan-keto), ibuprofen (Ibuprom, Ibuprofen-Pabi) naproksen (Aleve, Naxii), etofenamat (Traumon), retinoidy (izotretinoina), niektóre antybiotyki (tetracyklina, doksycyklina, ciprofloksacyna, kotrimoksazol). Leków, które mogą przyczynić się do wystąpienia reakcji fototoksycznej lub fotoalergicznej, jest sporo. Należą do nich: 

• środki antykoncepcyjne
• leki przeciwgrzybicze (itrakonazol, ketokonazol, terbinafina)
• leki przeciwcukrzycowe, (glipizyd, metformina)
• leki moczopędne (furosemid, hydrochlorotiazyd), leki przeciwnadciśnieniowe i krążeniowe (bisoprolol, kaptopril, dilitiazem)
• statyny (atorwastatyna, simwastatyna)
• leki przeciwalergiczne, (cetyryzyna, loratadyna), 
• leki przeciwpsychotyczne (chloropromazyna, perfenazyna)

Jedyną skuteczną terapią chorób skóry po zażyciu leków i kontakcie ze słońcem, jest wykrycie czynnika, który je powoduje i unikanie kontaktu z nim. Przy wystąpieniu objawów oparzenia słonecznego I i II stopnia czasem trzeba pozostać pod opieką lekarską, bądź w przypadku dzieci pediatry online. W leczeniu chorób skóry tego rodzaju stosuje się kortykosteroidy miejscowo, a przy nasilonych objawach doustnie. Jeśli masz wątpliwości w obszarze leki i zioła a wrażliwość na słońce, to dla bezpieczeństwa skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.

Bibliografia:

1. Zioła w medycynie Tom 2, Choroby skóry, włosów i paznokci, Ilona Kaczmarczyk-Sedlak, Arkadiusz Ciołkowski (2023) PZWL Wydawnictwo Lekarskie
2. Lek pochodzenia naturalnego, Anna Kiss (2021), PZWL Wydawnictwo Lekarskie
3. Farmakologia, Redakcja naukowa: Grażyna Rajtar-Cynke (2015) PZWL Wydawnictwo Lekarskie