Nadwaga - choroba cywilizacyjna

Nadwaga to rosnący problem, o którym alarmuje Światowa Organizacja Zdrowia. Obecnie, ponad 1,5 mld ludzi na całym świecie cierpi na nadwagę i otyłość - co jednak bardziej niepokojące, liczba ta stale rośnie. Aby sprawdzić, czy mamy nadwagę i rozpocząć walkę o zdrową masę, warto zwrócić uwagę na skutki nadwagi oraz potencjalne przyczyny nadmiernego przybierania na wadze.

Spis treści:

1. Co to jest nadwaga?
2. Czy nadwaga to choroba?
3. Jak walczyć z nadwagą?

Co to jest nadwaga?

Nadwaga stanowi gromadzenie tkanki tłuszczowej w organizmie, przekraczającej zalecane normy zdrowotne. Nie chodzi wyłącznie o nadmierną wagę ciała, ale również o jej rozmieszczenie. Podstawowym narzędziem do oceny nadwagi jest BMI, czyli wskaźnik masy ciała, który oblicza się przez podzielenie masy ciała wyrażonej w kilogramach przez kwadrat wysokości wyrażonej w metrach, zgodnie z ustalonymi kryteriami:

●     pożądana masa ciała to wartość pomiędzy 18,5 a 24,99

●     nadwaga występuje w zakresie od 25,0 do 29,99,

●     otyłość I stopnia to wartości od 30,0 do 34,99,

●     otyłość II stopnia (duża) to wartości od 35,0 do 39,99,

●     otyłość III stopnia (chorobliwa) to wartość równe lub większe od 40,0.Warto jednak pamiętać, że BMI jest stosowane głównie u osób dorosłych. W przypadku dzieci stosuje się inne metody, takie jak siatki centylowe.

Umów e-wizytę

Jak więc określić, czy ma się nadwagę? Oprócz wskaźnika BMI, istnieje również kilka innych metod, w tym:

●     wskaźnik objętości ciała (Body Volume Index, BVI) – trójwymiarowy pomiar ciała przy użyciu technologii 3D, pozwalający na dokładne zobrazowanie rozmieszczenia tkanki tłuszczowej,

●     pomiary grubości fałdu skórnego – na podstawie pomiaru grubości warstwy tłuszczowej pod skórą można obliczyć jej całkowitą ilość w organizmie,

●     analiza impedancji bioelektrycznej – pomiar oporu elektrycznego organizmu przy przepływie prądu elektrycznego, umożliwiający ocenę procentowego udziału masy mięśniowej i tłuszczowej,

●     ważenie hydrostatyczne – polegające na zanurzeniu badanego w wodzie i porównaniu jego masy z "masą suchą".

Jakie są przyczyny i konsekwencje nadwagi?

Podział czynników powodujących nadwagę jest powszechną praktyką, nawet dla osób dbających o swoje zdrowie. Różnicuje się je na czynniki pierwotne i wtórne. Czynniki pierwotne odnoszą się do spożywania przez organizm większej ilości kalorii niż potrzeba, czyli po prostu przejadania się. Czynniki wtórne mają bardziej złożone podłoże i mogą wynikać z chorób, genetycznych predyspozycji, zmian hormonalnych lub przyjmowania leków. Wszyscy eksperci zgadzają się co do tego, że nadwaga wiąże się z większym ryzykiem dla zdrowia i życia. 

Długoterminowe skutki nadmiernego przyrostu masy ciała mogą prowadzić do pogorszenia jakości życia, zmniejszenia wydolności organizmu oraz wielu chorób, m.in.:

●     zaburzeń płodności, 

●     zaburzeń na tle psychicznym, 

●     chorób układu krążenia (choroba niedokrwienna serca, miażdżyca, nadciśnienie tętnicze, udar), 

●     zaburzeń metabolicznych (dyslipidemia, insulinooporność, cukrzyca typu 2), 

●     chorób układu oddechowego (astma, bezdech senny, niedotlenienie), 

●     chorób przewodu pokarmowego (zgaga, niealkoholowe stłuszczenie wątroby, zaparcia), 

●     chorób zwyrodnieniowych kości i stawów.

Należy też pamiętać, że dbanie o swoje zdrowie to nie tylko unikanie nadwagi, ale również utrzymanie odpowiedniego stylu życia i regularne badania kontrolne.

Czy nadwaga to choroba?

Nadwaga i otyłość to choroby cywilizacyjne, które stanowią globalny problem zdrowotny. Nadmierna masa ciała jest szóstym najważniejszym czynnikiem ryzyka zgonu na świecie. Otyłość to jedna z najważniejszych przewlekłych chorób niezakaźnych. Według WHO otyłość u dorosłych występuje, gdy wartość indeksu BMI wynosi ≥ 30,0 kg/m², natomiast nadwagę diagnozuje się, gdy wartość BMI mieści się w zakresie od 25,0 do 29,9 kg/m². 

Nadwaga a otyłość - kluczowe różnice

Zarówno nadwaga, jak i otyłość stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia. Są one ściśle związane z niezdrowymi nawykami żywieniowymi, które szeroko występują w populacji. Ich przyczyny mogą również mieć podłoże psychosomatyczne, w tym być wynikiem długotrwałego narażenia na stres oraz tzw. jedzenia emocjonalnego. Mogą być również spowodowane obniżonym poziomem aktywności fizycznej oraz zaburzeniami hormonalnymi. 

Nadwaga jest klasyfikowana, gdy BMI jest większe niż 25, a otyłość występuje, gdy BMI przekracza 30. Dodatkowo, otyłość została podzielona na trzy stopnie: 

●     Otyłość I stopnia: BMI powyżej 30

●     Otyłość II stopnia: BMI powyżej 35

●     Otyłość III stopnia lub otyłość olbrzymia: BMI powyżej 40.

Wskaźnik BMI nie jest jednak idealnym miernikiem i nie może być stosowany u osób uprawiających sporty siłowe o rozbudowanej muskulaturze czy u kobiet w ciąży. U osób poniżej 18 roku życia wskaźnik BMI odnosi się natomiast do siatek centylowych, gdzie nadwagę klasyfikuje się między 90-97 percentylem, a otyłość powyżej 97 percentyla.

Nadwaga a ciąża 

Czy nadwaga ma wpływ na zajście w ciążę? Zdecydowanie tak - ponadto, bywa niebezpieczna zarówno dla kobiety, jak i dziecka, kiedy dojdzie już do zapłodnienia. Kobiety w ciąży, które borykają się z dużą nadwagą, mają większe ryzyko wystąpienia wielu schorzeń, takich jak: 

●      cukrzyca ciążowa, 

●      nadciśnienie, 

●      żylaki w ciąży,

●      hemoroidy. 

●      wysokie ciśnienie krwi.

Kobiety z nadwagą w ciąży często doświadczają również osłabienia mięśni i stawów, co utrudnia naturalny poród. Ważne jest również to, że nadwaga w czasie ciąży może prowadzić do większej liczby powikłań niż niedowaga. Brak szybkiego przybierania na wadze nie oznacza jednak automatycznie problematycznej ciąży. Nadwaga lub otyłość w tym okresie znacznie wpływają też na komfort przebiegu samej ciąży: często nawet najmniejszy wysiłek może powodować zadyszki i zmęczenie, a problemy z poruszaniem się często prowadzą do innych schorzeń, takich jak np. bóle stawów czy choroby układu moczowego i nerek. Ponadto, nadmierna tkanka tłuszczowa w ciąży utrudnia diagnostykę wielu schorzeń - od badania USG i KTG aż po zwykłe badanie ginekologiczne. Cukrzyca ciążowa jest jednak jednym z najpoważniejszych powikłań, z którym mogą zmagać się kobiety z nadwagą w ciąży. Należy podkreślić, że cukrzyca matki może mieć negatywny wpływ na zdrowie nienarodzonego dziecka - zarówno tkanki płodu, jak i łożysko, są bardzo podatne na zaburzenia metaboliczne, a wysokie stężenie glukozy (hiperglikemia) może prowadzić do pogorszenia stanu łożyska, co z kolei może prowadzić do powikłań u samego płodu.

Konsekwencje otyłości u dzieci

Z roku na rok zaobserwować można również coraz więcej dzieci, które mierzą się z problemem dodatkowych kilogramów. Problem ten często jest bagatelizowany przez ich opiekunów, którzy często wychodzą z założenia, że dziecko wygląda zdrowo i na pewno z tego wyrośnie. Niestety, podobnie jak otyłość, nadwaga w dzieciństwie może prowadzić do wystąpienia różnych chorób jeszcze przed osiągnięciem wieku dorosłego. Należą do nich m.in.: 

●      nadciśnienie, 

●      hipercholesterolemia, 

●      choroby serca i naczyń, 

●      choroby układu oddechowego takie jak astma i bezdech senny, 

●      nieprawidłowa tolerancja glukozy,

●      cukrzyca typu II, 

●      niealkoholowe stłuszczenie wątroby, 

●      kamica żółciowa,

●      choroba refluksowa przełyku. 

Ponadto, zwiększona masa ciała i rozwój tkanki tłuszczowej zawsze wpływają na wygląd, co często powoduje prześladowanie i stygmatyzację dzieci przez ich rówieśników w szkole. Dzieci z nadwagą lub otyłością mają również większe ryzyko wystąpienia depresji i zaburzeń lękowych. Zauważono, że otyłość wiąże się z obniżoną samooceną i niższą jakością życia. Otyłość w dzieciństwie prowadzi do wysokiego ryzyka otyłości w dorosłości, która z kolei wiąże się z istotnym ryzykiem chorób serca i naczyń, cukrzycy oraz nowotworów. Z tego też względu niezwykle ważne jest przykładanie uwagi zarówno do diety dziecka, jak i motywowanie go do aktywności fizycznej w celu zapobiegania dodatkowym kilogramom, które w bardzo krótkim czasie mogą z lekkiej nadwagi przerodzić się w poważną w skutkach otyłość.

Jak walczyć z nadwagą?

Jak skutecznie zwalczać nadwagę? Wiele zależy od naszego zdrowia, motywacji i stopnia zaawansowania tego problemu. Najważniejszą kwestią jest zmiana stylu życia. Kluczowe są zwłaszcza regularna aktywność fizyczna oraz zdrowe odżywianie. Jeśli nie posiadamy odpowiedniej wiedzy w tym obszarze, warto skorzystać z porad specjalistów. Umówmy się na wizytę u dietetyka i trenera personalnego, którzy pomogą nam dostosować jadłospis i plan ćwiczeń do naszych możliwości i potrzeb. 

W przypadku nadwagi, optymalna dieta powinna być niskokaloryczna, bogata w składniki mineralne i witaminy, a jednocześnie pozbawiona tzw. pustych kalorii. Zrezygnujmy z tłustych i słonych przekąsek, takich jak paluszki, chipsy czy krakersy, a zamiast tego wprowadźmy do naszego jadłospisu więcej warzyw. Spożywajmy 4-5 mniejszych posiłków dziennie i pijmy około 2 litry wody. Osoby z nadwagą, które do tej pory prowadziły siedzący tryb życia, powinny zacząć od łagodnych form aktywności fizycznej, aby uniknąć ryzyka kontuzji. Na początek zaleca się w szczególności spacery, pływanie, jazdę na rowerze, jogę lub aerobik w wodzie, stopniowo intensyfikując treningi.

Nadwaga często wiąże się z problemami z samooceną, relacjami społecznymi i zaangażowaniem. Dlatego też warto rozważyć terapię behawioralną, która pomoże nam rozpoznać i zmienić nasze negatywne zachowania na właściwe. Jeśli poza nadwagą mamy do czynienia z dodatkowymi problemami, może okazać się konieczne bardziej zaawansowane leczenie, takie jak farmakoterapia lub nawet zabieg chirurgiczny. Kwalifikują się do tego osoby z otyłością III stopnia lub II stopnia z towarzyszącymi schorzeniami.