Powiększona tarczyca – wyniki badań, objawy i leczenie

Gruczoł tarczowy to jeden z najważniejszych organów w ludzkim ciele, położony na wysokości szyi. W wyniku produkcji szeregu istotnych hormonów zawiaduje on całym wachlarzem reakcji chemicznych. Wpływa on nie tylko na pracę układu pokarmowego, nerwowego czy krwionośnego, ale także metabolizm kości i termogenezę. Wyczuwasz dziwne zgrubienie na jego całej szerokości lub tylko po jednej stronie? Nie bagatelizuj tego stanu, ponieważ może on wskazywać na poważne schorzenia, w tym nowotwór oraz chorobę Hashimoto lub Gravesa-Basedowa. Co oznacza powiększona tarczyca, jakie daje objawy i jakiego leczenia wymaga? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziesz poniżej!

Spis treści:

1. Powiększona tarczyca – co warto o niej wiedzieć?
2. Jak poznać powiększoną tarczycę?
3. Powiększona tarczyca – przyczyny
4. Objawy powiększonej tarczycy
5. Jak leczyć powiększoną tarczycę?
6. Prawidłowe TSH a powiększona tarczyca

Powiększona tarczyca – co warto o niej wiedzieć?

Aby kompleksowo podejść do zagadnienia, jakim jest powiększona tarczyca, warto w pierwszej kolejności zapoznać się z jej najważniejszymi funkcjami. Jest ona gruczołem dokrewnym położonym w przedniej części szyi, składającym się z dwóch płatów, pomiędzy którymi przebiega pasmo tkanki gruczołowej. Mimo swoich niewielkich rozmiarów organ ten pełni kluczową rolę dla utrzymania homeostazy.

Nadrzędnym zadaniem tarczycy jest wydzielanie do krwiobiegu hormonów regulujących pracę innych tkanek. W jej strukturach syntetyzowana jest tyroksyna (T4), trójjodotyronina (T3) oraz kalcytonina (CT). Poprzez regulowanie ich stężenia gruczoł tarczowy ma wpływ na pracę przytarczyc, a także takie procesy jak:

• przemiana materii,
• regulacja laktacji,
• przebieg utleniania w komórkach,
• czynność gruczołów płciowych,
• rozpad tłuszczów do kwasów tłuszczowych i glicerolu,
• wchłanianie glukozy w przewodzie pokarmowym,
• synteza somatotropiny i glikokortykoidów,
• regeneracja skóry,
• regulowanie samopoczucia,
• termogeneza.

Prawidłowe wymiary tarczycy to jeden z podstawowych warunków świadczących o jej optymalnym i wydajnym funkcjonowaniu. Zarówno jej zbyt niska, jak i zbyt wysoka objętość mogą być wynikiem patologicznych procesów zachodzących w organizmie. Przykładem takiego stanu jest właśnie powiększona tarczyca. 

Jeśli wielkość powyższego narządu nie odbiega znacznie od wymiarów fizjologicznych, anomalie są zwykle dostrzegalne dopiero podczas rutynowego badania USG. Niekiedy zdarza się jednak tak, że zmienia on swój kształt i wielkość na tyle, że jest to zauważalne nawet gołym okiem. Jak wygląda powiększona tarczyca i jakie symptomy jej towarzyszą? Tego wszystkiego dowiesz się z dalszej części artykułu.

Umów e-wizytę

Jak poznać powiększoną tarczycę?

Tarczyca to gruczoł o niewielkich rozmiarach, umiejscowiony w dolnej części szyi. Za jego prawidłową wielkość u kobiet uważa się tę nieprzekraczającą 18-20 ml, natomiast u mężczyzn jej optymalna objętość wynosi 25 ml. Jaką wagę powinien mieć gruczoł tarczowy? Za właściwą masę u dorosłej osoby uznaje się przedział 15-30 g.

Biorąc pod uwagę powyższe wymiary, za powiększoną tarczycę można uznać taką przekraczającą 20 ml u pań i 25 ml u panów. Należy pamiętać, że stan ten nie jest schorzeniem samym w sobie, a raczej symptomem dającym sygnał endokrynologowi do pogłębienia diagnostyki. Jeśli natomiast chodzi o powiększoną tarczycę u dzieci, normy różnią się w zależności od płci i wieku. 

Warto mieć na uwadze, że w badaniu obrazowym tarczyca może zmieniać swój wygląd wraz z fazami cyklu miesiączkowego. Co więcej, jej objętość zmienia się w czasie ciąży. W trakcie jej trwania rośnie ona o około 10% i to właśnie dlatego podstawowym zaleceniem dietetycznym jest zwiększenie dziennego udziału jodu w diecie o 50%. 

Skąd endokrynolog wie, że tarczyca jest powiększona? Jeśli ma on do czynienia z zaawansowanym procesem patologicznym, bez trudu stwierdzi on nieprawidłowości już w trakcie badania fizykalnego. Jednak powiększenie tarczycy zwykle ostatecznie potwierdza dopiero badanie ultrasonograficzne. 

Pacjenci są często w stanie zauważyć pewne anatomiczne zmiany jeszcze przed wizytą u specjalisty. Wygląd szyi w przebiegu omawianej przypadłości przypomina nieco ten charakterystyczny dla nagminnego zapalenia przyusznic, potocznie zwanego świnką. Patrząc na siebie na wprost w lustrze, da się zauważyć również jeden bądź kilka guzków lub asymetrię, co świadczy o powiększeniu jednego płata tarczycy.

Rozpoznajemy różne typy powiększenia tarczycy. Jeden z podziałów bierze pod uwagę czynność samego gruczołu. Według niego mamy do czynienia z wolem obojętnym, nadczynnym lub niedoczynnym. Z kolei drugi schemat klasyfikacji skupia się na jego budowie – w tym wypadku może to być wole miąższowe, gdy dochodzi do rozrostu miąższu tarczycy, guzkowe, gdy pojawiają się charakterystyczne zgrubienia, oraz miąższowo-guzkowe, będące połączeniem dwóch pierwszych. Nierzadkim zjawiskiem jest również tarczyca powiększona z jednej strony.

Co oznacza powiększona tarczyca? Odpowiedź na to pytanie nie jest prosta, ponieważ stwierdzenie wystąpienia określonej jednostki chorobowej jest możliwe wyłącznie po wykonaniu dodatkowych badań. O ich rodzaju decyduje specjalista, który – oprócz obrazu gruczołu w USG – analizuje też ogólne samopoczucie i inne współwystępujące objawy.

Wielu chorych zastanawia się, czy powiększona tarczyca może się zmniejszyć. Okazuje się, że jest to jak najbardziej możliwe, ale w dużej mierze zależne od jej przyczyny. W niektórych przypadkach gruczoł może samoistnie powrócić do objętości fizjologicznej. Warto jednak wziąć pod uwagę, że zwykle procesowi temu towarzyszy terapia farmakologiczna, a także zmiana stylu życia i wdrożenie odpowiedniej diety.

Powiększona tarczyca – przyczyny

Powiększona tarczyca – co oznacza? Jak wcześniej wspomniano, nie jest ona uznawana za schorzenie w klasycznym ujęciu, a za symptom świadczący o istnieniu innej choroby lub niedoborów składników pokarmowych, w szczególności jodu. 

Na liście schorzeń, w przebiegu których gruczoł tarczowy może się powiększyć, znajdują się:

• choroba Hashimoto,
• choroba Gravesa-Basedowa,
• guzy tarczycy (łagodne i złośliwe),
• nadczynność tarczycy.

Warto zaznaczyć, że przerost omawianego narządu nie zawsze wskazuje na poważne problemy zdrowotne. Kluczowymi czynnikami zwiększającymi ryzyko wystąpienia tej przypadłości są predyspozycje genetyczne, niedobory takich minerałów jak selen, cynk, żelazo oraz witamina A, zbyt duży udział substancji wolotwórczych w diecie (goitrogeny, izoflawony, katechiny) oraz długotrwałe narażanie się na toksyny pochodzące ze środowiska (dym papierosowy czy substancje konserwujące w produktach spożywczych i kosmetycznych). 

Objawy powiększonej tarczycy

U wielu pacjentów powiększonej tarczycy nie towarzyszą żadne dodatkowe symptomy. Jeśli jednak dostrzegłeś jakiekolwiek niepokojące zmiany, np. w swoim samopoczuciu psychicznym, szybkości przemiany materii, pracy układu pokarmowego czy jakości snu, nie wahaj się powiedzieć o nich endokrynologowi. Dzięki temu ułatwisz mu pracę i znacznie przyspieszysz proces stawiania diagnozy. Na co zwrócić uwagę, gdy zmagasz się z tak przykrą dolegliwością jak powiększona tarczyca?

Ucisk w gardle, ból i dyskomfort w obrębie szyi, problem z przełykaniem, duszności, zmiana barwy głosu, chrypka oraz asymetria gruczołu to najpowszechniejsze sygnały wskazujące na zwiększenie objętości powyższego narządu. Jednak to nie wszystkie problemy, które mu towarzyszą, w szczególności jeśli stan ten jest rezultatem choroby toczącej się w twoim organizmie. Stwierdzono u ciebie powiększoną tarczycę? Objawy, których nie powinieneś bagatelizować, to te charakterystyczne dla zaburzenia jej czynności.

Pogorszona praca tarczycy manifestuje się na wiele różnych sposobów. Jej niedoczynność związana jest głównie ze spowolnionym metabolizmem. Wśród najpowszechniejszych sygnałów niższej wydajności gruczołu tarczowego wymienia się nagły przyrost masy ciała, uczucie zmęczenia, skurcze mięśni, niską tolerancję zimna, zaburzenia miesiączkowania, obrzęk twarzy oraz problemy z pamięcią i koncentracją. Jeśli natomiast chodzi o nadczynność tarczycy, to w jej przebiegu stwierdza się trudności w zasypianiu, drażliwość, przyspieszoną akcję serca, nadpotliwość, wytrzeszcz oczu oraz nagły spadek masy ciała.

Warto zapamiętać także, jakie symptomy są charakterystyczne dla choroby Hashimoto, która niekiedy prowadzi do zwiększenia objętości tarczycy. Zwykle przypominają one nieco wyznaczniki specyficzne dla opisanej wcześniej niedoczynności i są to: nagły przyrost masy ciała, zmęczenie i senność, sucha skóra, spowolnienie akcji serca, zaparcia, kłopoty z pamięcią oraz zaburzenia cyklu miesięcznego.

Jak leczyć powiększoną tarczycę?

Powiększona tarczyca – z jednej strony lub w formie guzka – to twój problem? Wiedz, że zjawisko to nie zawsze wymaga leczenia. Przykładem tego jest wole obojętne, któremu nie towarzyszą żadne dodatkowe symptomy. Jeśli na tarczycy występują guzki, specjalista zazwyczaj zleca przeprowadzenie biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej pod kontrolą USG w celu sprawdzenia ich potencjalnej złośliwości. 

Zmiany łagodne należy obserwować, wykonując regularne badania laboratoryjne. Pozwalają one monitorować czynność tarczycy i tym samym zweryfikować, czy zmiany anatomiczne w jej obrębie nie powodują jej niedoczynności lub nadczynności. W tym celu endokrynolog zleca oznaczenie stężeń określonych hormonów, w tym TSH, FT3 oraz FT4, a także USG wola co mniej więcej 6-18 miesięcy.

Na liście najczęstszych wskazań do leczenia powiększonej tarczycy znajdują się wspomniane zaburzenia czynności gruczołu, podejrzenie nowotworu, ucisk na inne struktury oraz istotny defekt kosmetyczny. Protokół farmakoterapii zależy od przyczyny dolegliwości. Na przykład w przypadku wola miąższowego będącego wynikiem niedoboru jodu u młodych dorosłych podaje się jod w stężeniach przekraczających jego powszechnie rekomendowaną ilość, a następnie przepisuje się zażywanie dawek suplementacyjnych. 

Jeśli chodzi o chorych borykających się z zaburzeniami czynności gruczołu tarczowego, kuracja jest w pierwszej kolejności nastawiona na ich wyrównanie. Powiększona tarczyca to u ciebie powikłanie choroby Hashimoto? W takim razie endokrynolog najpewniej zadecyduje o substytucyjnym leczeniu lewotyroksyną. Z kolei osoby cierpiące na nadczynność tarczycy najczęściej przyjmują tyreostatyki, które działają hamująco na syntezę jej hormonów, zwiększając stężenie TSH wydzielanego w przysadce mózgowej. Z uwagi na to, że ich długotrwałe zażywanie może prowadzić do powiększenia wola, chory powinien pozostawać pod ścisłą kontrolą specjalisty.

Wskazaniem do operacji jest rozpoznanie nowotworu złośliwego oraz hipotyreoza wymagająca radykalnego leczenia. Specjaliści często rekomendują to rozwiązanie także w przypadku, gdy powiększona tarczyca uciska na sąsiadujące tkanki, w szczególności krtań i tchawicę. Tyroidektomia, bo właśnie tak nazywany jest ten zabieg w nomenklaturze medycznej, jest przeprowadzana w znieczuleniu ogólnym i polega na usunięciu części lub całości gruczołu. Należy mieć na uwadze fakt, iż poddanie się powyższej procedurze medycznej powoduje niedoczynność tarczycy wymagającą dożywotniej farmakoterapii.

Prawidłowe TSH a powiększona tarczyca

Prawidłowe TSH a powiększona tarczyca – to częste zagadnienie omawiane w kontekście jej schorzeń. Jest ono wynikiem tego, że u pacjentów, u których zdiagnozowano wole, rutynowo oznacza się stężenie tyreotropiny, która stanowi istotny wskaźnik zdrowia metabolicznego tarczycy. Jak już wcześniej wspomniano, jest ona syntetyzowana przez przysadkę mózgową, a fluktuacje jej stężenia działają na zasadzie sprzężenia zwrotnego w odpowiedzi na ilość hormonów wydzielanych przez tarczycę. 

Odstępstwo od normy podanej dla TSH zwykle oznacza zaburzenia pracy gruczołu tarczowego. Jednak parametr ten nie może zostać oceniony bez przyrównania go do stężenia wolnych hormonów tarczycy, tj. tyroksyny (FT4) i trójjodotyroniny (FT3). Co oznaczają ich poszczególne wyniki? Wysoki poziom hormonu przysadki i niski poziom hormonów tarczycy oznacza jej niedoczynność, natomiast relacja odwrotna pozwala wnioskować o jej nadczynności.

Jeśli powiększona tarczyca to efekt zbyt niskiej podaży jodu w diecie, zarówno stężenie TSH, jak i parametrów tarczycowych pozostaje w normie, a wzrasta stosunek T3 do T4. Ponadto hormon przysadki pozostaje w normie w przypadku wola miąższowego i guzowatego. Chorujesz na jedną z tych przypadłości, a dodatkowo zdiagnozowano u ciebie nadczynność lub niedoczynność tarczycy? Wobec tego warto oznaczyć także ilość przeciwciał przeciwtarczycowych w celu wyeliminowania schorzeń o podłożu autoimmunologicznym.

Bibliografia:

Cohen Suzy, Tarczyca. Diagnoza i leczenie, Oficyna Wydawnicza Aba, 2018, ISBN 9788365717054.

https://podyplomie.pl/medycyna/17026,powiekszenie-tarczycy

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33983002/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/1605993/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17619669/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31812326/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32616746/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/3551146/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29489295/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/6894224/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/9481166/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23145396/