Objawy i sposoby leczenia nerwicy dziecięcej - na co zwrócić uwagę?

Spis treści:

1. Nerwica u dzieci i młodzieży
2. Nerwica u dzieci – objawy
3. Nerwice u dzieci w wieku szkolnym
4. Nerwica u dziecka – jak pomóc

Nerwica u dzieci i młodzieży

Określeniem nerwica potocznie nazywamy różne zaburzenia psychiczne o podłożu lękowym. Nie każdy odczuwany przez dziecko lęk musi niepokoić. Rodzić może podejrzewać dziecięcą nerwicę, gdy odczuwany przez dziecko lęk:

• jest nasilony nieproporcjonalnie do okoliczności
• wywołują neutralne bodźce
• trwa przez wiele godzin (dni) po ustaniu bodźca
• utrudnia dziecku funkcjonowanie (np. dziecko boi się samo chodzić do toalety)
• towarzyszą mu objawy somatyczne, obgryzanie paznokci czy moczenie w nocy

Nerwica u dzieci - objawy

Najczęstsze postacie, pod jakimi występuje nerwica u dzieci i młodzieży to:

• lęk separacyjny
• zaburzenia lękowe uogólnione
• zespół lęku napadowego
• fobie specyficzne
• zespół lęku społecznego
• mutyzm wybiórczy

Lęk separacyjny – jest normalnym zjawiskiem. Pojawia się u dzieci ok. 3 roku życia i stopniowo zanika do 5 roku życia. O zaburzeniu mówimy, gdy starsze dziecko m.in.:

• płacze, reaguje oporem na próby rozłąki, gdy np. rodzic wychodzi do pracy
• zgłasza dolegliwości bólowe, które mają zatrzymać rodzica przy sobie
• odmawia samodzielnego wychodzenia z domu, wyjazdu na kolonie, wycieczki szkolne itp. lub robi to z wyraźnym oporem
• zamartwia się, że rodzic umrze lub poważnie zachoruje
• nie chce spać samo

Zaburzenia lękowe uogólnione – lęk odczuwany przez dziecko ma niewielkie nasilenie, jednak towarzyszy mu niemal przez cały czas i objawia się poprzez:

• nadmierne i nieuzasadnione zamartwianie się
• wyobrażanie sobie czarnych scenariuszy różnych sytuacji
• nerwowość i rozdrażnione, stały niepokój
• problemy z koncentracją
• problemy ze snem

Zaburzenia lękowe uogólnione (GAD) wywołują również objawy somatyczne, wśród których można wymienić przyspieszenie akcji serca i oddychania, dolegliwości ze strony układu pokarmowego (np. biegunka) oraz nadmierną potliwość. Co więcej, zaburzenia lękowe uogólnione mogą współistnieć z innymi zaburzeniami lękowymi oraz depresją.

Zespół lęku napadowego – najczęściej pojawia się w okresie dojrzewania. Objawy to m.in.:

• nawracające napady paniki (nagły i bardzo silny lęk, któremu towarzyszą m.in.: duszności, kołatanie serca czy zawroty głowy)
• w trakcie ataku paniki dziecku towarzyszy obawa o własne życie
• ataki paniki mogą być odpowiedzią na bodziec lub pojawiać się bez wyraźnej przyczyny

Fobie specyficzne – odczuwany przez dziecko lęk koncentruje się wokół konkretnego przedmiotu, osoby lub sytuacji (np. burzy, ciemności, pająków). Gdy dochodzi do kontaktu z bodźcem lub dziecko spodziewa się takiego kontaktu, odczuwa irracjonalny i nadmierny strach. Strach może być tak silny, że przybiera postać paniki, dlatego na co dzień dziecko stara się unikać sytuacji, w których ma kontakt z bodźcem.

Zespół lęku społecznego – to nasilony lęk, który dziecko odczuwa w obecności osób spoza członków rodziny i bliskich przyjaciół. Objawy to m.in.:

• dziecko odczuwa zakłopotanie w obecności obcych, unika kontaktu z nimi
• cały czas zamartwia się, co pomyślą o nim inni
• obawia się ośmieszenia i upokorzenia
• nadmiernie skupia się nad tym, aby jego zachowanie było poprawne
• unika rozmów lub mówi niewiele i cicho
• nie podtrzymuje kontaktu wzrokowego podczas rozmowy

Zaburzeniu mogą towarzyszyć:

• czerwienienie się
• nadmierne pocenie
• drżenie rąk

Do 3 roku życia obawa przed nieznajomymi jest normalnym etapem rozwoju.  

Mutyzm wybiórczy – dziecko rozumie mowę i potrafi komunikować się słowami, jednak robi to tylko z bliskimi osobami. Objawy to m.in.:

• dziecko nie odpowiada na pytania od obcych lub odpowiada gestami
• unika kontaktu wzrokowego oraz okazywania emocji mimiką twarzy
• bacznie obserwuje otoczenie i słucha, o czym mówią inni
• w dobrze znanym sobie otoczeniu dziecko jest swobodne wręcz gadatliwe

Nerwice u dzieci w wieku szkolnym

Szczególnym rodzajem nerwicy u dzieci jest fobia szkolna, która łączy (z różnym nasileniem) objawy lęku społecznego, separacyjnego czy uogólnionego oraz napady paniki. Wspólnymi cechami fobii szkolnej są:

• nasilony stres - przewlekły stres związany z pobytem w szkole
• wymuszanie na opiekunach zgody na pozostanie w domu
• problemy w kontaktach z rówieśnikami

Co więcej, przejawem fobii szkolnej może być m.in.:

• odmowa pójścia do szkoły
• wagarowanie na poszczególnych lekcjach
• poranne awantury przed wyjściem do szkoły
• dolegliwości somatyczne (np. bólowe o różnym charakterze, wymioty, biegunki)

Aby skutecznie pomóc dziecku w leczeniu fobii szkolnej, obok pomocy psychologa dziecięcego, należy włączyć do współpracy wychowawcę, nauczycieli i pedagoga szkolnego.

Nerwica natręctw u dzieci

Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, które potocznie nazywane są nerwicą natręctw, charakteryzują się występowaniem niechcianych, nawracających myśli (obsesji) i powtarzających się czynności, które przez pacjentów wykonywane są zgodnie z precyzyjnie określonymi regułami (kompulsje). U dzieci i młodzieży obsesyjne myśli najczęściej dotyczą brudu, możliwości zarażenia się, a także obaw religijnych i moralnych. Pacjenci podejmują liczne próby ignorowania lub neutralizowania natrętnych myśli, lecz zwykle nie przynosi to żadnych efektów. Jeśli chodzi o kompulsywne zachowania, to mogą mieć one charakter fizyczny (np. wielokrotne mycie rąk, układanie przedmiotów według schematu, wielokrotne sprawdzanie, czy drzwi są zamknięte), lub psychiczny (np. liczenie, rymowanie, powtarzanie określonych zdań). Zachowania kompulsywne bardzo często są odpowiedzią na obsesyjne myśli, jednak nie łagodzą one lęków pacjenta, a jedynie nasilają jego cierpienie psychiczne. Nerwica natręctw u dzieci najczęściej ma podłoże genetyczne.

Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne mogą być trudne do rozpoznania, ponieważ dzieci często ukrywają swoje objawy lub potrafią kontrolować je w miejscach publicznych. Mali pacjenci nierzadko odczuwają również wstyd przed mówieniem dorosłym o swoich natręctwach lub kompulsjach. Jak rozpoznać, że dziecko potrzebuje fachowej pomocy? Jeśli maluch przejawia zachowania, które dezorganizują jego życie oraz życie całej rodziny, a także mają negatywny wpływ na realizację obowiązku szkolnego, warto poszukać wsparcia u specjalisty. Jedną z najskuteczniejszych metod w leczeniu nerwicy natręctw u dzieci jest terapia behawioralno-poznawcza. Polega ona m.in. na celowym eksponowaniu pacjenta na sytuacje, które wywołują w nim lęk będący przyczyną zachowań kompulsywnych. W trakcie terapii dziecko oswaja się ze swoimi lękami i uczy się, jak hamować kompulsje. Zachowanie dziecka z zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnymi często wpływa na rodzinę, która nieświadomie te zachowania utrwala. Aby wspomóc swoją pociechę w procesie leczenia, rodzice muszą zdystansować się od jej zachowań i promować bardziej racjonalne i przystosowawcze wzorce. Ważne jest też to, by rodzice nie wzmacniali niechcianych zachowań dziecka, np. przez udzielanie dodatkowych korzyści związanych z występowaniem zaburzenia, takich jak zwalnianie z obowiązków domowych czy pozwolenie na opuszczanie lekcji w szkole.

Leczenie nerwicy dziecięcej

Przy podejmowaniu decyzji dotyczących leczenia dziecka z zaburzeniami lękowymi istotne jest uwzględnienie wieku małego pacjenta, stopnia nasilenia objawów, wpływu tychże objawów na rozwój dziecka oraz współwystępowania innych zaburzeń. Należy też wziąć pod uwagę psychospołeczne czynniki stresowe i środowisko rodzinne. Propozycje możliwych do podjęcia terapii powinny być akceptowane zarówno przez dziecko, jak i jego rodzinę.

Ważne jest to, aby wybierać metody terapeutyczne, których skuteczność została zweryfikowana w badaniach naukowych i które są dostępne w środowisku, w którym dziecko mieszka i gdzie będzie otrzymywać leczenie. Skuteczne podejście terapeutyczne powinno obejmować:

• edukację rodziców i dziecka na temat zaburzeń lękowych,
• współpracę z nauczycielami i lekarzem POZ,
• prowadzenie interwencji terapeutycznych.
• dostosowanie edukacji szkolnej do potrzeb dziecka,
• stosowanie leków, jeśli specjalista uzna, że jest taka potrzeba.
   

Leczenie nerwicy musi przebiegać holistycznie i być dostosowane do indywidualnych potrzeb małego pacjenta.

Nerwica dziecięca a stosowanie preparatów farmaceutycznych

Zastosowanie terapii skojarzonej, łączącej farmakoterapię i psychoterapię, jest uzasadnione w następujących sytuacjach:

• gdy istnieje potrzeba szybkiego złagodzenia objawów o umiarkowanym lub znacznym nasileniu,
• gdy występują inne współistniejące zaburzenia, które wymagają równoczesnego leczenia,
• gdy istnieje szansa na osiągnięcie lepszych efektów terapeutycznych przy zastosowaniu terapii skojarzonej.
   

W farmakologicznym leczeniu zaburzeń takich jak nerwica dziecięca stosuje się preparaty z grupy SSI, czyli selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny

Umów Wizytę Standard

Wizyta od 99 zł

Nerwica u dziecka – jak pomóc

Psycholog dziecięcy lub lekarz psychiatra diagnozuje nerwicę dziecięcą na podstawie wywiadu medycznego, zebranego od dziecka i jego opiekunów oraz badania psychiatrycznego dziecka. W pierwszej kolejności należy wykluczyć przyczyny somatyczne wynikające z takich chorób jak np.:

• nadczynność tarczycy
• zaburzenia poziomu glukozy we krwi
• astma
• padaczka
• zaburzenia neurologiczne
• choroby serca

Zadaniem psychologa dziecięcego jest nauczenie dziecka i jego opiekunów rozróżniania objawów i sposobów radzenia sobie z dziecięcą nerwicą. W leczeniu psycholog dziecięcy stosuje psychoterapię. Trudniejsze przypadki mogą wymagać wsparcia farmakologicznego. Warto skorzystać z e-wizyty u psychologa dziecięcego lub, w przypadku starszych dzieci, psychologa młodzieży. E-wizyta jest równie skuteczna co wizyta w stacjonarnym gabinecie. Jest jednak mniej stresująca dla młodego pacjenta, który może porozmawiać z psychologiem dziecięcym z domu. Bez czekania w kolejce do specjalisty, co pozwala oszczędzić czas i energię.

Jeśli zauważyłeś, że Twoje dziecko ma problemy, nigdy nie jest za wcześnie na pomoc. Umów konsultację dla rodzica z psychologiem dziecięcym online i sprawdź, jak specjalista może pomóc Twojemu dziecku.

Źródła:

J. Morrison, K. Flegel (2018) Wywiad diagnosyczny z dziećmi i młodzieżą. Rozpoznanie zgodne z DSM – 5., Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

A. Langley, J. Piacentini, T. Roblek (2018) Terapia zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego dzieci i młodzieży. Podręcznik terapeuty, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne

L. Popek, Zaburzenia lękowe u dzieci i młodzieży - kiedy można stwierdzić objawy somatyczne i psychopatologiczne, Psychiatria po Dyplomie 2017/05