Wrzody lubią jesień - co powoduje ich powstawanie?

Wrzody żołądka, znane również jako choroba wrzodowa żołądka, są najczęściej diagnozowanymi schorzeniami przewodu pokarmowego, statystycznie dotykając dwukrotnie częściej mężczyzn niż kobiety. Co powoduje powstawanie wrzodów żołądka i jak postępować w przypadku ich rozpoznania? Dlaczego dolegliwości nasilają się zwłaszcza jesienią i wiosną? Dowiesz się w dalszej części naszego artykułu.

Spis treści:

1. Co to są wrzody?
2. Czym objawiają się wrzody?
3. Od czego robią się wrzody?
4. Czy wrzody bolą?
5. Jak leczyć wrzody?

Co to są wrzody?

Wrzód żołądka jest ubytkiem w błonie śluzowej żołądka, który powstaje na skutek działania kwasu solnego i enzymów trawiennych zawartych w soku żołądkowym. Kwas solny drażniąco wpływa na ścianę żołądka, powodując stopniowe trawienie i pojawienie się objawów. "Wrzody na żołądku" to potoczna nazwa wrzodów żołądka i choroby wrzodowej, czasami używana w literaturze skierowanej do pacjentów.

Umów e-wizytę

Czym objawiają się wrzody?

Głównym symptomem wrzodów żołądka jest dyskomfort lub ból w nadbrzuszu, który pojawia się podczas posiłków. Ustępuje on dopiero wtedy, gdy spożywa się pokarmy lub stosuje leki zobojętniające kwas solny. Ból może mieć różny stopień nasilenia i często jest opisywany jako uczucie pieczenia lub palenia. Oprócz tego, inne objawy towarzyszące wrzodom żołądka mogą obejmować: 

●      brak apetytu, 

●      wzdęcia, 

●      nudności i wymioty. 

Należy jednak pamiętać, że tylko połowa pacjentów z chorobą wrzodową doświadcza tych objawów - w pozostałych przypadkach wrzody żołądka mogą pozostawać całkowicie bezobjawowe.Inne stany chorobowe, które należy uwzględnić przy różnicowaniu choroby wrzodowej żołądka, to:  

●     dyspepsja (niestrawność) czynnościowa, 

●     zapalenie błony śluzowej żołądka, 

●     choroba refluksowa przełyku. 

Podobne objawy do choroby wrzodowej mogą również wystąpić w przypadku: 

●     choroby pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych,

●     choroby Leśniowskiego-Crohna,

●     choroby trzustki,

●     choroby jelita grubego, na przykład zespół jelita drażliwego,

●     zapalenia wątroby i kamicy nerkowej,

●     tętniaka aorty oraz choroby niedokrwiennej serca.

Wrzody żołądka – jak je rozpoznać?

Podstawą diagnozy wrzodów żołądka jest wykonanie endoskopowego badania górnego odcinka przewodu pokarmowego, czyli gastroskopii, i stwierdzenie obecności nadżerek lub blizn w błonie śluzowej żołądka. Ponieważ infekcja bakterią Helicobacter Pylori jest czynnikiem, który może powodować chorobę wrzodową żołądka, istotne jest przeprowadzenie badań w celu jej wykrycia.

Podczas diagnozy wrzodów żołądka wykonuje się następujące badania:

●     Badania inwazyjne - wymagające przeprowadzenia endoskopii:

○     test ureazowy: podczas gastroskopii pobiera się fragment błony śluzowej, a następnie badanie wykonuje się w celu wykrycia obecności enzymu ureazy wytwarzanego przez tę bakterię,

○     badanie histopatologiczne: w pobranym fragmencie błony śluzowej żołądka poszukuje się charakterystycznych zmian patologicznych dla infekcji Helicobacter pylori,

○     badanie metodą biologii molekularnej (PCR).

●     Badania nieinwazyjne:

○     badanie poziomu przeciwciał skierowanych przeciwko H. pylori we krwi: te przeciwciała pojawiają się około 3 tygodni po zakażeniu i utrzymują się nawet przez rok lub dłużej po zakończonym leczeniu,

○     test oddechowy: wykrywa aktywną infekcję na podstawie obecności enzymu ureazy wytwarzanego przez bakterie. Podczas tego badania pacjent przyjmuje znakowany izotopem węgla C13 lub radioaktywnym C14 mocznik, a następnie mierzy się ilość znakowanego CO2 w wydychanym powietrzu (należy pamiętać, że leki stosowane w leczeniu choroby wrzodowej mogą wpływać na wynik badania),

○     test na obecność antygenu H. pylori w kale: używany do diagnozowania infekcji i oceny skuteczności terapii. 

Niedocenianie objawów i brak leczenia choroby wrzodowej może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak niedokrwistość spowodowana krwawieniem z wrzodu, perforacja wrzodu czy zwężenie wpustu żołądka (odźwiernika) w wyniku blizn po nadżerkach.

Od czego robią się wrzody?

●      Zakażenie bakterią Helicobacter Pylori jest jedną z najczęstszych przyczyn powstawania wrzodów żołądka. Jest to bakteria przenosząca się drogą pokarmową i osadzająca w żołądku, gdzie produkuje toksyny uszkadzające komórki błony śluzowej, powodując tym samym stan zapalny; 

●      Kolejną przyczyną powstawania wrzodów żołądka mogą być niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), które często są stosowane w celu łagodzenia bólu i objawów przeziębienia. Stosowanie tych leków może prowadzić do powstania wrzodów, a szczególnie narażone na to są osoby starsze, które często nadużywają popularnych środków przeciwbólowych. Niestety wiele osób starszych nie jest świadomych, że długotrwałe stosowanie NLPZ zwiększa ryzyko powstania wrzodów żołądka; 

●      Przewlekły stres jest również czynnikiem przyczyniającym się do powstania wrzodów żołądka, z czego wielu pacjentów nie zdaje sobie sprawy. Stres powoduje produkcję większej ilości kwasu solnego o silnych właściwościach żrących, co zwiększa ryzyko uszkodzenia błony śluzowej żołądka. Ponadto, stres może zaburzać równowagę organizmu człowieka i mieć negatywny wpływ na wiele chorób przewodu pokarmowego; 

●      Niewłaściwa dieta również może przyczynić się do powstawania wrzodów żołądka. Spożywanie ciężkostrawnych, smażonych lub pieczonych dań o wysokiej zawartości tłuszczu, nieregularne posiłki, przejadanie się i częste picie alkoholu - wszystkie te nawyki mogą stymulować żołądek do produkcji soku żołądkowego i znacząco obciążać ten narząd; 

●      Nałogowe palenie tytoniu również zwiększa ryzyko zachorowania na wrzody żołądka. Dym tytoniowy powoduje wydzielanie większej ilości soku żołądkowego, który niestety podrażnia błonę śluzową żołądka. Osoby palące papierosy są więc bardziej narażone na wystąpienie wrzodów trawiennych; 

●      Wrzody żołądka mają także podłoże genetyczne (u 50% osób występują rodzinne przypadki wrzodów żołądka). Dodatkowo, pacjenci z grupą krwi 0 wykazują większą skłonność do tej choroby.

Czy wrzody bolą?

Najczęstszym objawem u pacjentów z wrzodami żołądka jest ból brzucha, który jest długotrwały i umiejscowiony w środkowym nadbrzuszu, tuż powyżej pępka - najczęściej charakteryzuje się on odczuciem gniecenia lub palenia. Ból może jednak również promieniować do pleców i prawego ramienia, utrzymując się przez wiele dni lub nawet tygodni. Wrzody żołądka mają przede wszystkim jedną specyficzną cechę: ból pojawia się niemalże natychmiast po spożyciu pokarmu. Innym objawem, który dotyka wielu pacjentów zaraz po spożyciu posiłku jest też uczucie pełności i rozpierania - uczucie to różni się od normalnego stanu towarzyszącemu przejedzeniu. Co istotne, choroba wrzodowa wydaje się nasilać wiosną i jesienią. Jak się okazuje, to właśnie w tych okresach roku bakterie Helicobacter Pyloristają się szczególnie aktywne i rozmnażają się, pomimo niekorzystnych warunków w żołądku i dwunastnicy.

Jak sprawdzić czy mamy wrzody?

Gastroskopia to podstawowe badanie przeprowadzane w celu diagnozy choroby wrzodowej. Pozwala na ocenę górnego odcinka przewodu pokarmowego poprzez wprowadzenie giętkiego endoskopu, który ma układ rejestrujący i przekazujący obraz - tylko dzięki takiej procedurze można dokładnie ocenić stan błony śluzowej żołądka. Podczas gastroskopii lekarz wprowadza przez przełyk giętki przewód z minikamerą, aby obejrzeć dokładnie błonę śluzową. Z ognisk owrzodzeń pobiera się następnie próbki chorej tkanki do dalszej analizy w celu wykluczenia ewentualnych zmian nowotworowych, gdyż nawet doświadczony chirurg nie jest w stanie rozpoznać ich "na oko". Próbki są również testowane pod kątem obecności bakterii Helicobacter Pylori. W niektórych przypadkach badanie można przeprowadzić przy zastosowaniu miejscowego lub ogólnego znieczulenia, aby nie odczuwać dyskomfortu związanego z tego rodzaju badaniem. 

Jak leczyć wrzody?

Głównym celem terapii wrzodów żołądka jest łagodzenie objawów choroby, poprawa jakości życia i zapobieganie jej nawrotom. Osiąga się to poprzez zmianę nawyków żywieniowych, stosowanie leków oraz w niektórych przypadkach, zabiegi operacyjne.

W terapii lekowej stosuje się różne grupy leków: 

●     leki eliminujące infekcję Helicobacter pylori,

●     leki neutralizujące kwas solny,

●     leki wzmacniające błonę śluzową żołądka,

●     leki zmniejszające wydzielanie żołądkowe.

Zabiegi operacyjne są natomiast stosowane w sytuacjach, gdy: 

●     leczenie farmakologiczne nie przynosi oczekiwanych efektów,

●     u pacjenta występują silne bóle wrzodowe,

●     pojawiają się powikłania wrzodowe (np. perforacja, krwotok, zwężenie odźwiernika).

Dieta dla osób z wrzodami żołądka również jest istotnym elementem terapii, pomagając w leczeniu i łagodząc bólowe dolegliwości. Ważne zasady żywieniowe w przypadku wrzodów żołądka to: 

●     regularne spożywanie posiłków, co najmniej 4-5 razy dziennie, o małej objętości i bez pośpiechu,

●     unikanie potraw, które zwiększają wydzielanie soku żołądkowego, takich jak ciężkostrawne, tłuste, smażone, pieczone, grillowane potrawy,

●     eliminacja z diety potraw drażniących żołądek mechanicznie, termicznie i chemicznie, takich jak pikantne, kwaśne czy gorące potrawy,

●     stosowanie odpowiednich technik przygotowywania posiłków, np. gotowanie na parze lub w wodzie, przecieranie i miksowanie potraw,

●     wykluczenie ze spożycia świeżych warzyw i owoców oraz soków,

●     spożywanie posiłków o umiarkowanej temperaturze,

●     korzystanie z produktów, które neutralizują wydzielanie żołądkowe, takich jak mleko i przetwory mleczne, niekwaśne twarogi, jaja, chude mięso, tłuszcze roślinne, masło, migdały,

●     unikanie kawy i alkoholu.

Po zakończeniu terapii i ustąpieniu dolegliwości, zaleca się przestrzeganie ogólnych zasad zdrowego żywienia, wykluczając jedzenie słabo tolerowane. Oprócz zmiany nawyków żywieniowych, ważne jest także wprowadzenie modyfikacji stylu życia pacjenta z wrzodami żołądka, takich jak: 

●     ostrożne stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), szczególnie w dużych dawkach i przez dłuższy czas,

●     zaprzestanie palenia papierosów i spożywania alkoholu,

●     rezygnacja z gum do żucia, które zwiększają wydzielanie soku żołądkowego.

Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) to często stosowane leki, głównie dostępne bez recepty. Zgodnie z badaniami, po dwóch tygodniach zażywania większość osób doświadcza wybroczyn i nadżerek na błonie śluzowej żołądka, dlatego  tak ważne jest skonsultowanie się z lekarzem podczas ich przyjmowania - szczególnie, jeśli przyjmujemy więcej niż jeden lek przeciwzapalny/przeciwbólowy i równocześnie stosujemy leki przeciwkrzepliwe, mamy zakażenie H. Pylori lub przekroczyliśmy 60. rok życia. Aby zapobiec chorobie wrzodowej, szczególnie warto rozważnie stosować leki przeciwbólowe/przeciwzapalne i unikać potraw, które mogą obciążać przewód pokarmowy. Najlepszą strategią jest jednak obserwacja swojego ciała i zgłaszanie lekarzowi wszelkich niepokojących objawów we wczesnym stadium choroby: tylko w ten sposób możemy zapewnić sobie możliwość wczesnej i skutecznej terapii dolegliwości.